Oh oh... Alles moet anders!

Met de gevolgen van de droogte en de hitte van de vorige zomer in het geheugen, is dit een verademing... donderwolken boven het natte land:

Mei 2018

En deze zomer wordt alles anders

De compostering

In het begin van deze zomer deed Hendrik een ontdekking en kreeg daarmee antwoord op een langlopende vraag: "Waarom droogt toch steeds één gedeelte van de compost in de big bag uit? En waarom composteert het natte gedeelte altijd zo mooi en het droge niet?"
Het antwoord? Alle big bags staan op een heel kleine helling, met niet meer dan 4 cm. verschil. Dit verschil zorgt ervoor, dat het vocht in het te composteren hooi langzaam (in de loop van de 3 á 4 maanden compostering) naar het laagste punt zakt. Hierdoor composteert het hooi in het hoogste gedeelte slecht, omdat het zonder vocht niet goed tot broei kan komen. 

"Nou weet ik het zeker!", riep Hendrik. "Dat ik daar toch niet eerder opgekomen ben! Ik weet het nu echt zeker, want de droge gedeelten liggen allemaal aan de zelfde kant. Het kan niets met de wind te maken hebben, wat ik altijd dacht, want de wind komt van het noorden en het hoogste gedeelte ligt op het zuiden, waar ook nog eens de schutting staat! Dus daarvandaan komt geen wind. Het terrein loopt af, en het vocht loopt mee naar beneden. Het krijgt daar tijd genoeg voor. Dát is het! De big bags moeten absoluut horizontaal staan. Dat is de énige oplossing!"

En toen hadden we een probleem. 

Een Monte is nu eenmaal een Monte. En een helling van niet meer dan 4 cm. binnen een meter... wat is dat nu eigenlijk nog? Dat noemen we horizontaal op een Monte. Ons enige echt horizontale terrein ligt beneden bij de rivier.  

En dan nog...

Het brandgevaar

De branden van het vorige jaar staan een ieder in het geheugen gegrift. En dat vooral, nu de regering van Portugal verregaande schoonmaak werkzaamheden rond de huizen in het landelijk gebied heeft geëist... gepaard gaande met forse boetes, wanneer daaraan niet zal worden voldaan. Vooral de woningen die in bosgebied staan zouden onder een streng regime staan en er zou nauwgelet worden toegezien op handhaving van de nieuwe wet. Zo is het de bedoeling, dat tot aan 50 meter rond elke woning alle onderbegroeiing dient te verdwijnen. Zo ook moeten alle bomen, die met hun kroon, dichter dan 5 meter bij het huis staan verdwijnen. 

Kortom; onze huiseigenaar raakte min of meer in paniek bij het vooruitzicht van een boete van zeker 10.000 euros. Maar ook horen we andere geluiden... want het is mensen eigen om andere geluiden te produceren... waaronder hoongelach. En ook zien we andere dingen... waaronder bomen die uit huizen groeien en daar nog steeds staan te groeien.

Azinheiras, ofwel twee steeneiken bij het huis. Het is er heerlijk toeven en het inspireert tot het denken aan mooie dingen.

Ondanks dit alles, nam onze huiseigenaar geen risico...

Het was een trieste dag. Het regende een beetje en de hele week bleef het bewolkt. Toen de zon eenmaal ging schijnen werd het een paar dagen weer heel heet... uiteraard... en we misten de schaduw bij het huis... heel erg.

Zou dit helpen bij de risico's die de commerciële teelt van eucalyptus voor de papierindustrie met zich brengt? Zou dit helpen om de branden, die door mensen zijn aangestoken, te voorkomen? Het is maar een vraag...

De gevolgen voor de hooiopslag

Dit mag niet meer:

Te dicht bij het huis, zo boven op de Monte. Het hooi moet beneden blijven. Tja het mag duidelijk zijn dat ook dit vraagt om een nieuwe oplossing. 

"Ik moet naar beneden," zei Hendrik. "Het is niet anders."

Horizontaal en brandveilig

Een leven lang zijn we er aan gewend geraakt om oplossend te reageren... met behoud van dat wat nooit en te nimmer zal wijken... de kern van wat we belangrijk vinden... moeilijk om in woorden te vatten... het behoud van de eigenwaarde wellicht... het steevast negeren van alles wat mooi lijkt maar op den duur onbelangrijk zal blijken, wel zeker. En als je eens alles op de kop moet gooien, waarom zou je er dan niet wat leuks van maken en er je voordeel mee doen?

Dat we horizontaal moeten composteren... okay, dat is nu wel duidelijk. Maar dat brandgevaar... dat kwam plotseling op. Dat bestond er nog niet, tot op het vorige jaar, toen het zo heet en droog was. En nu deze zomer koeler is dan normaal, ebt ook die urgentie weg. Het is doodstil in de media en zo voorts. 

Maar inmiddels is onze huiseigenaar gerustgesteld en heeft geen slapeloze nachten meer. En wij gaan over tot de orde van de dag, zoeken een ander plekje in de schaduw om te zitten en te denken, en vinden een mooi plekje beneden bij de rivier om te composteren. Alleen rijst er één probleem... hoe moet dat met het water? 

De rivier is doorgaans droog in de zomer. Bovendien heeft het slepen met emmers niet meer zo onze voorkeur. Als we jonger waren geweest... nou bedenk het maar. Een waterpomp? Nee lukt ook niet. Er is geen elektriciteit beneden. Dus... brengen we het water naar beneden. Met de goedkoopste middelen, in een land waar men alles kan kopen op het gebied van beregening... Dat moet lukken.

Een stukje land afgepaald waar de schapen niet komen. Gemaaid en geëgaliseerd.

Alle bakken en tonnen naar beneden gebracht.. De waterslang ligt klaar. 

Alles klaar voor gebruik.

Een nieuwe vinding van Hendrik, ter vervanging van de kist waar hij altijd de big bag in vulde. Zijn zogeheten 'stortbunker'. Een knappe naam voor een ombouw op wielen. Een prototype uiteraard, want dit idee is nog niet geheel uitgekristalliseerd en moet zich in de praktijk bewijzen.

Kijk zo: Er komt een tussenschot in de ombouw. De big bag gaat in de vierkante ruimte. Als deze met geënt hooi gevuld is, gaat het tussenschot eruit. De 'stortbunker' wordt verreden. Pal naast de gevulde big bag komt de nieuwe. Deze wordt gevuld... enz. Net zo lang tot al het geënte hooi (van het seizoen) op is en er één lange rij, met meerdere mooi naast elkaar staande big bags is gemaakt, die dan een aantal maanden kunnen broeien en composteren.

Gaat dit alles lukken, volgens plan? Het wordt een spannende tijd.

Het echte werk

De maaier maait.

Pakjes trappelen in een tonnetje.

Op een ochtend maakt Hendrik ongeveer 30 pakjes.

De pakjes liggen klaar...

...en de eerste dompeling is al weer een dag oud.

De steen.

Zo schoon als maar mogelijk is. Een smeerboel kan je er altijd van maken.

Kijk, daar is die tafel voor. Dan breek je je rug niet.

Het matje. Een subtiele toevoeging aan het gebruiksgemak.

Op weg naar de druipbak.

En dan alles in de druipbak. Druipen duurt een dag en een nacht.

Nu op weg naar de big bag in de 'stortbunker'. 
Hendrik vult de big bag in één keer. Naast het vat voor het dompelen heeft hij nog 2 vaten om te druipen. Na het druipen gaat het geënte hooi naar de 5 opslagvaten, verschillend in grootte en goed voor de opslag van in totaal 104 pakjes geënt hooi. 
De zomertemperatuur werkt mee om de broei op gang te brengen. 
Wat ook erg meewerkt is de plek waar nu wordt gecomposteerd. Het ligt mooi in de schaduw van de heuvel, waardoor de zon er niet de hele dag op brandt. Dit jaagt het proces niet op en ook droogt het geënte hooi niet uit. Wat ooit, boven op de Monte, een reden was om dan maar in de winter te gaan composteren. Verder werkt deze milde zomer ook mee aan het succes. We verwachten deze zomer geen extreme hitte.

En de temperatuur is al mooi op weg, zo vroeg in de ochtend. Halen we de 60ºC?

En daar gaan we voor de tweede ronde.
Alles met elkaar een uurtje werk in de morgen, om pakjes te maken en om te enten en te druipen, en een uurtje in de avond om te maaien. Maaien doe je als het land droog is. En het trappelen van pakjes doe je als het land vochtig is van de dauw.

Entbak vullen...

... met het overbekende ritueel. Leuk hé? En dat op zijn leeftijd, met de 80 dichterbij dan de 75.

En of het helpt! Want op een andere manier krijg je dit niet onder water.

Klaar! Morgen zien we weer. Een dag en een nacht enten is voldoende. 

Finishing tough. Extra entvocht in de dompelbak. Dan staat alles onder water... nou ja, water... entvocht noemen we dit.

Deksel op de entbak... Tot ziens, tot morgen. 

Het geënte hooi gaat in de druipbak. Ook voor een dag en een nacht.

En hup... Alsof het een sport is. Alles helpt om alle pakjes in de ton te krijgen. 
Soms hoeft het niet. Maar als het moet, dan moet het.

Vocht-dicht afdekken.

Deksel op de druipbak. Klaar voor vandaag.
Op de achtergrond zien we de 'stortbunker' met daarop een extra 'doos', die het hoog opstapelen mogelijk moet maken. Want tijdens de compostering daalt het niveau aanzienlijk. Hoe meer er in de big bag kan, hoe beter.

Al het uitgedropen percolaat uit de druipbak en de kruiwagen gaat weer terug in de 'bron van alle kennis'... de ton met entvocht... samengesteld uit water, opgeloste koe- schapenmest en percolaat. Met uiteraard voldoende bacterieleven om ons proces elke dag weer zeer bevredigend te starten.

Hoe wij aan onze mest komen? Heel gemakkelijk. Het vee komt gewoon op visite. De herder met zijn schapen komt voornamelijk in de koelere periode (najaar, winter en voorjaar). En in de zomer krijgen we soms ander bezoek...

Verderop in de heuvels loopt een grote kudde koeien in een (voor onze begrippen) onmetelijk terrein. Ze gaan waar ze willen en gaan feitelijk hun dagelijkse route van het gras naar de rivier om te drinken en weer terug. Maar nu de rivier al weer op zijn retour is en het water langzaam zakt dwaalt soms een klein koppel (familie) af van het grote geheel. Via de bijna droge rivierbedding lopen ze gewoon om onze afrastering heen, om bij ons ook eens te kijken of er niet wat meer te eten valt. 

Seizoenarbeid

Daar staat'ie dan... Hendrik's eerste trots. Een goed gevulde en degelijk ingepakte big bag. De eerste van het seizoen. Horizontaal en 'brandveilig'. Met daarbij zijn tweede metgezel in aanbouw. Om de 'doos' te vullen heeft Hendrik wel een trapje nodig.

Hendrik is heel tevreden met deze nieuwe situatie. Het werk is er een stuk gemakkelijker op geworden. Geen gesleep meer met pakjes hooi naar de Monte. Geen grote opslag van hooi meer, die moet worden afgedekt en droog gehouden. Geen wachten op de winter meer, om te beginnen met de compostering. Heel verstandig overigens, nu de winters ook hier blijken koud te kunnen zijn, waardoor de broei wordt afgebroken. (Te lezen in de post 'Slecht Nieuws' van februari dit jaar.) We hebben de  beschikking over een mooie ruime plek om te composteren op vlak terrein. En (niet onbelangrijk) een plek in de half schaduw, waardoor de compostering niet de hele dag in de brandende zon staat. Kortom, Hendrik is in een juichstemming. Dit kan bijna niet meer stuk.

Hij maait nu alleen zijn 600 m2 afgerasterde veld, beneden bij de rivier. Het onderhoud van het overige terrein op de Monte moesten we dit jaar noodgedwongen overlaten aan de initiatieven van de huiseigenaar. (Volgend jaar ook? Je weet het hier maar nooit.) 's Morgens trappelt Hendrik zijn pakjes (31 of 32 stuks) en gaat direct door met het composteren. De pakjes worden nauwelijks nog opgeslagen. Binnen 8 dagen heeft hij een big bag vol met in totaal 104 geënte pakjes hooi. We kunnen straks goed meten hoeveel big bags deze 600 m2 gaat opleveren. 

Hendrik composteert meestal niet alle getrappelde pakjes in een ochtend en slaat dan gewoon een keer het maaien en trappelen over, omdat hij nog voldoende voorraad heeft. Het werk neemt ook niet een hele week in beslag. Er zijn ook vrije dagen... nou ja... feitelijk zijn het dan vrije ochtenden en vrije avonden, want de dagen zijn ook tijdens de periode van het maaien en composteren vrij voor andere leuke dingen. Daarbij is dit ook geen werk dat een heel jaar in beslag neemt. Hoelang dit alles nu gaat duren kunnen we nog niet zeggen, maar dat het slechts seizoenarbeid is, mag duidelijk zijn. De compostering op zich, die door de bacteriën in de big bags plaats vindt, duurt uiteraard maanden. Maar voordat de big bags kunnen worden open gemaakt staat Hendrik gewoon in de wachtstand. En dat is hem wel toevertrouwd. 

Joepie!! Alles is anders!!

*

Stella.

Na 8 dagen in de big bag... 57ºC