Marx 2. Landbouw.

LANDBOUW. Marx noemt: ''een band tussen landbouw en industrie op basis van hun op tegengestelde wijze tot ontplooiing gekomen gedaanten'', en: ''Iedere vooruitgang in het vergroten van de vruchtbaarheid van de grond voor een bepaalde periode, is tevens een vooruitgang in het vernietigen van de blijvende bronnen van deze vruchtbaarheid'' Want ten eerste heeft er door de toepassing van kapitaalintensieve productiemethoden en industriële technologie op de landbouw een productieverhoging plaatsgevonden, ten goede komend aan de industriële ontwikkeling, maar ten koste gaande van de ontwikkeling van de landbouw (en de arbeid). En ten tweede heeft het intensief gebruik van de kunstmest -voornamelijk stikstof- geleid tot verstoring en vernietiging van het bodemleven. Het heeft de bodemvruchtbaarheid aangetast in plaats van bevorderd. Dat getuigt van een fout inzicht in dat wat werkelijk relevant is voor de productie van voedsel. Ook een fout uitgangspunt; namelijk voedsel productie voor uitsluitend handelsdoeleinden, export en opbouw van (neven)- industrie, uitgegroeid tot een multinationaal niveau. Hiermee zijn schijnbehoeften gecreëerd. De consument wordt gemanipuleerd tot een consumptie van luxegoederen, waarvoor (nieuwe) afzetmogelijkheden zijn gemaakt. Dit heeft geleid tot het bagatelliseren van de noodzaak van de bevrediging van primaire behoeften (voedsel, kleding en het behoud van een leefbaar woonmilieu). Deze laatste zijn alleen 'interessant', wanneer directe winst voor de producent behaald kan worden. Het industrieel verwerkte product wordt naar voren geschoven. De landbouw is uit het gezichtsveld geraakt; het beeld wat men ervan heeft, is de intellectuele stedeling, die, onbekend met de materie, wat rond rommelt op zijn boerderijtje...of de boer die wordt gekenmerkt als vervuiler. Wanneer we dit toespitsen op het landbouwbeleid, gericht op export van landbouwproducten, dan heeft dit altijd een vertekend beeld gegeven van de werkelijke opbrengst hiervan voor het nationaal inkomen. Waren de aantasting van het milieu, de terugloop van het humusgehalte, de aanslag op fossiele energie in de export kosten meegerekend, dan was het saldo zeker negatief geweest. Marx ging ons inziens uit van de gedachte, dat de stofwisseling tussen mens en aarde, een onverbrekelijke voorwaarde voor leven is. Maar de landbouwmethode die dat moest bewerkstelligen had hij nog geen zicht. Ook zijn tijdgenoten. De industrialisatie van de landbouw verkeerde toen nog in een beginfase. De 'ontwikkelde gedaante van de landbouw (en de manufactuur)', die in overeenstemming moet zijn met de 'volledige ontplooiing', de 'hogere synthese' begint nu vorm te krijgen in die landbouwmethoden, die rekening houden met de stofwisseling tussen mens en aarde. We denken dan aan; de biologische landbouw, de biologisch-dynamische landbouw, organische, ecologische, kringloop, macrobiotische of alternatieve landbouw, en verdere pogingen tot benaming en samenvattingen van bedoelde principe. Het principe namelijk van het ononderbroken levensproces van bodemdieren en bacteriën, kortom het bodemleven, wat nodig is om organisch materiaal om te zetten, via levende humus, naar stabiele humus. De aanwezigheid van bodemleven bepaalt de bodemvruchtbaarheid, die in de de toekomst boer als economische basis moet dienen. Marx was een optimist. Hij ging er van uit dat 'de kapitalistische productiewijze dwingt tot herstel, en wel in de vorm van een regulerende wet der maatschappelijke productie.' Wij delen zijn optimisme gedeeltelijk, want de kapitalistische productiewijze is nog steeds de heersende productiewijze en de gevolgen die deze heeft voor ons leefmilieu lijken onherstelbaar. Maar de kapitalistische productiewijze struikelt, in haar huidige vorm, over zichzelf. Zij ondergraaft haar eigen toekomst, ondergraaft haar eigen rentabiliteit, de grond. Op lange termijn ondergraaft zij haar eigen mogelijkheid tot herstel. Want zij mislukt naarmate zij haar weerbaarheid- de vruchtbaarheid van de grond heeft ondergraven. Zij is haar eigen ondergang. Hendrik.